آزمایش HIV
ویروس نقص ایمنی انسانی یا (Human immunodeficiency virus)
HIV، ویروسی است که به سلول های سیستم ایمنی بدن آسیب وارد می کند و باعث ضعیف شدن توانایی بدن در مقابله با عفونت و بیماری ها می شود.
ایدز(سندرم نقص ایمنی اکتسابی)، اصطلاحی است که برای تعدادی از عفونت های بالقوه مهلک و بیماری هایی به کار می رود که در آن ها سیستم ایمنی به شدت توسط ویروس HIV آسیب دیده است.
HIV، در مایعات بدن فرد آلوده یافت می شود، این مایعات شامل مایع منی، ترشحات واژن، خون و شیر پستان می باشند. HIV، ویروس حساسی است و خارج از محیط بدن برای مدت طولانی زنده نمی ماند. به نظر می آید این ویروس از طریق عرق، ادرار یا بزاق دهان انتقال نمی یابد.
HIV، به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود. این ویروس در خون و مایعات بدن فرد مبتلا زندگی می کند و در صورتی که یکی از این ویروس ها از مایعات یا خون فرد آلوده به خون فرد دیگری منتقل شود، فرد به این بیماری مبتلا می گردد.
در واقع درمانی برای HIV وجود ندارد، اما مصرف دارو های درمانی بسیار موثر به افراد کمک می کند تا بتوانند برای مدت زمان بیشتری زندگی خوبی داشته باشند. با تشخیص اولیه و درمان های موثر، اکثر افراد مبتلا به HIV، دچار بیماری های مرتبط با ایدز نخواهند شد و طول عمر طبیعی خواهند داشت.
علائم عفونت HIV
بیش از ۸۰ درصد افراد، دو تا شش هفته بعد از ابتلا به عفونت HIV، علائمی مانند سرماخوردگی را تجربه می کنند که معمولا به مدت یک تا دو هفته طول می کشد. بعد از برطرف شدن علائم، ممکن است هیچ گونه علائمی از عفونت HIV برای سال ها ظاهر نشود، اما هم چنان ویروس به آسیب رسانی به سیستم ایمنی ادامه خواهد داد. این امر بدان معنی است که بسیاری از افراد مبتلا به HIV اطلاعی از آلودگی خود به این ویروس ندارند!
علائم شایع عفونت HIV
- بالا رفتن دمای بدن (تب)
- گلو درد
- جوش های پوستی
بعضی از علائم دیگر شامل خستگی، درد مفاصل، درد های عضلانی و تورم غدد لنفاوی می باشند. شایان ذکر است، داشتن این علائم لزوما به معنای ابتلا به ویروس HIV نیست. این نکته را در نظر داشته باشید که این علائم می توانند ناشی از عواملی غیر از HIV باشند.
در صورتی که میزان آسیبی که این ویروس به بدن وارد می کند شدید باشد، علائم به صورت کاهش وزن، اسهال مزمن، تعریق شبانه، مشکلات پوستی، عفونت های مکرر و ابتلا به بیماری های مهلک ظاهر خواهند شد.
راه های انتقال ویروس HIV
- استفاده از سوزن و سرنگ یا وسایل تزریقی مشترک
- انتقال از مادر به جنین در طی بارداری، زایمان و یا شیردهی
- داشتن رابطه جنسی با فرد آلوده بدون استفاده از کاندوم
- انتقال خون
- انتقال از طریق پوشش داخلی دهان و چشم ها
- انتقال از طریق جراحات پوستی
- احتمال انتقال این ویروس از طریق رابطه دهانی بسیار کم است؛ البته این امر به رعایت بهداشت دهانی (عدم وجود جراحات و زخم در لثه) در هر دو طرف رابطه بستگی دارد.
شایان ذکر است HIV از طریق بزاق، بوسیدن، تماس با پوست سالم، عطسه کردن، حمام مشترک، حوله، کارد و چنگال، استفاده از توالت مشترک و استخر های شنا، احیا دهان به دهان و تماس با حیوانات یا حشرات خونخوار انتقال نمی یابد.
تشخیص HIV
اهمیت تشخیص HIV برای پیشگیری از عفونت HIV
افراد مبتلا به HIV که از وضعیت خود آگاهی دارند می توانند درمان HIV (درمان ضد رتروویروسی یا ART) را دریافت کنند و برای سال ها سالم باقی بمانند. مطالعات نشان می دهد، افرادی که پس از تشخیص، زودتر شروع به درمان می کنند، داروهای ضد رتروویروسی در درمان آن ها موثر تر می باشد. درمان با داروهای ضد رتروویروسی موجب کاهش سطح HIV در خون (بار ویروسی)، کاهش بیماری های مرتبط با HIV و کاهش خطر انتقال HIV به دیگران می گردد. افرادی مبتلا به HIV که داروهای ART را دریافت می کنند و میزان ویروس در نمونه خون آن ها با استفاده از روش های آزمایشگاهی غیر قابل تشخیص می باشد، به طور موثری هیچ گونه خطر انتقال ویروس HIV را به شریک جنسی HIV منفی ندارند.
همچنین افرادی که در معرض خطر بالای HIV قرار دارند، می توانند از داروهای پیشگیری از در معرض قرار گیری با HIV و یا PrEP استفاده نمایند که بیش از ۹۰ درصد از عفونت HIV جلوگیری می کنند.
به طور کلی فردی که احتمال می دهد با این ویروس آلوده شده، باید آزمایش تشخیص HIV را انجام دهد. توصیه می شود بعضی از افراد بویژه آنها که در گروه های پرخطر قرار دارند، آزمایشات تشخیص HIV را به طور منظم انجام دهند. این گروه ها شامل افراد با شرکای جنسی متعدد و افرادی که از سوزن و سرنگ مشترک استفاده می کنند، می باشند.
تشخیص ابتلا به ویروس HIV با انجام آزمایش بر روی نمونه خون میسر می باشد. آزمایش خون دقیق ترین آزمایش می باشد که به طور معمول نتایج قابل قبولی از عفونت نشان می دهد. در صورت مثبت بودن آزمایش فرد باید برای انجام آزمایشات بیشتر به مراکز معتبر ارجاع داده شود و درمان را آغاز نماید.
دوره پنجره
آزمایشات آنتی بادی ممکن است در طی دوره ی پنجره ( مدت زمانی که ویروس به بدن شخص وارد شده اما به دلیل مقدار ناکافی تولید آنتی بادی در خون فرد، نتایج آزمایش ممکن است منفی شود) منفی کاذب گردند؛ این فاصله بین سه هفته تا شش ماه از زمان عفونت HIV و تولید آنتی بادی های قابل اندازه گیری HIV می باشد.
افراد زیادی حدود ۳۰ روز پس از عفونت آنتی بادی های قابل تشخیص را ایجاد می کنند. با این وجود اکثریت افراد (۹۷ درصد) آنتی بادی های قابل تشخیص را سه ماه پس از عفونت HIV تولید می کنند.
در طول دوره پنجره، فرد آلوده می تواند HIV را به دیگران منتقل نماید، اگرچه عفونت HIV ممکن است با آزمایش آنتی بادی قابل تشخیص نباشد.
درمان ضد رتروویروسی در طول دوره پنجره می تواند شکل گیری آنتی بادی ها را به تاخیر اندازد و دوره پنجره را تا ۱۲ ماه افزایش دهد.
تشخیص HIV با استفاده از آنتی بادی
تشخیص HIV با استفاده از آنتی بادی به روش آزمایش سریع (Rapid test)
آزمایشات سریع ، آزمایش های ایمنی کیفی هستند که شناسایی آنتی بادی در سرم فرد مبتلا به HIV را به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه انجام می دهند. برای انجام این آزمایش باید وضعیت بالینی، تاریخچه و عوامل خطرساز فرد مد نظر قرار گیرد. برای اطمینان از نتیجه مثبت یا منفی، این آزمایش باید د وبار تکرار گردد.
منفی شدن نتیجه آزمایش، بدین معنی نمی باشد که فرد مبتلا به HIV نیست زیرا ممکن است چند ماه پس از عفونت HIV ، میزان آنتی بادی به سطوح قابل تشخیص برسد. در اکثر افراد، آنتی بادی های HIV بعد از دو تا شش هفته به سطح قابل تشخیص می رسند. با وجود اینکه این آزمایشات دارای اختصاصیت بالایی هستند، ممکن است نتایج مثبت کاذب روی دهد. نتایج مثبت آزمایش باید با استفاده از آزمایش وسترن بلاتینگ تایید گردد.
تشخیص HIV با استفاده از آنتی بادی به روش ELISA
آزمایش آنتی بادی HIV از رایج ترین آزمایشات برای تشخیص ابتلا فرد به عفونت HIV هستند. این آزمایش به طور معمول بر روی نمونه خون با استفاده از سنجش آنزیمی به نام ELISA یا EIA انجام می گردد. در این آزمایش سرم فرد با پروتئین های ویروسی موجود در کیت آزمایش واکنش نشان می دهند. این آزمایش ۲ تا ۱۲ هفته بعد از در معرض قرار گیری فرد در برابر ویروس HIV قادر به شناسایی عفونت می باشد.
در حال حاضر آزمایشات آنتی بادی HIV قادر به شناسایی آنتی بادی ها ۴ هفته بعد از در معرض قرار گیری با عفونت می باشند که سریعتر از آزمایشات تشخیص آنتی بادی نسل اول است.
تمام نتایج مثبت آزمایش آنتی بادی HIV ، باید با آزمایش وسترن بلاتینگ یا آزمایش PCR (واکنش زنجیره ای پلی مراز) تایید شوند.
تشخیص HIV با استفاده از آنتی بادی به روش وسترن بلاتینگ
آزمایش وسترن بلاتینگ، آزمایشی کیفی برای تشخیص عفونت با HIV در سرم یا پلاسمای انسانی است. این آزمایش به عنوان یک تست خاص و تکمیلی برای تایید نتایج مثبت حاصل از روش ELISA یا سایر آزمایش های غربالگری HIV استفاده می شود.
به طور کلی آزمایش وسترن بلاتینگ تنها به عنوان یک آزمون تأییدی استفاده می شود، زیرا انجام آن نسبتا دشوار است و نیاز به مهارت تکنیکی دارد. در آزمایش وسترن بلاتینگ تشخیص آنتی بادی های HIV از دیگر آنتی بادی ها به خوبی انجام می شود و به همین دلیل احتمال نتایج مثبت کاذب در این آزمایش کم تر می باشد. در این آزمایش با جداسازی پروتئین های خون، آنتی بادی های HIV شناسایی گردیده و عفونت تشخیص داده می شود.
دقت آزمایشات باید با مد نظر قرار دادن دوره پنجره در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، آزمایشات تشخیص HIV با استفاده از آنتی بادی نسل چهارم، ۹۵ درصد از عفونت ها را ۲۸ روز پس از قرار گرفتن در معرض عفونت را تشخیص می دهند. این در حالی است که همیشه آزمایشات تاییدی سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض عفونت توصیه می شود؛ زیرا ۵ درصد از افراد بعد از طی این مدت نتیجه مثبت نشان می دهند.
آزمایش تاییدی وسترن بلاتینگ واکنش ایمنی به پروتئین های خاص HIV را بررسی می کند و به عنوان یک آزمون تایید کننده ۱۰۰درصددقیق می باشد. با این وجود ممکن است به احتمال یک در ۵۰۰۰ نتایج نامعینی بدست آید؛ فردی که نتایج نامعین داشته باشد باید دوباره آزمایش دهد، زیرا آزمایش های بعدی ممکن است قطعی تر باشد. در صورتی که نتایج آزمایش تا ۶ ماه به مثبت تغییر نکند و همچنان نامعین بماند فرد HIV منفی در نظر گرفته می شود.
تشخیص HIV با استفاده از آنتی ژن
تشخیص HIV با استفاده از پروتئین p24
این آزمایش وجود ویروس HIV را ۲۰ روز قبل از آزمایشات غربالگری آنتی بادی نشان می دهد. در این آزمایش آنتی ژن HIV ، نوعی پروتئین به نام p24 که بخشی از ویروس می باشد ، ۲ تا ۴ هفته بعد از عفونت شناسایی می گردد.
تشخیص HIV با استفاده از روش PCR (ژنوم ویروس )
این تکنیک به عنوان یک روش دقیق و حساس جهت تعیین کیفیت و کمیت DNA و RNA به کار می رود. در این روش بعد از استخراج RNA از نمونه بیمار، با کمک آنزیم ترانس‌کریپتاز معکوس، از روی ژنوم RNA ویروس، cDNA ساخته و سپس با روش PCR و با استفاده از پرایمرهای اختصاصی ، قطعه‌ای از ژن مورد نظر ویروسHIV تکثیر داده می شود و با کمک الکتروفورز، محصولات PCR مورد بررسی قرار می گیرند.
در روش Real Time PCR ابزار متعددي در دسترس می باشد که مجموع محصولات را با استفاده از فلورسنت در هر سیکل اندازه گیري می کنند. فلورسنت اندازه گیري شده متناسب با سیکل نمایانگر تکثیر(amplification) می باشد. سیگنال فلورسنت طی هر سیکل PCR و یا بعد از آن قابل شناسایی بوده و یافته هاي آن در مدت زمان کوتاهی بدست می آید. رایانه متصل به دستگاه، داده ها را جمع آوري کرده و در قالب نمودار گرافیکی نمایش می دهد. تصویرداده هاي میزان فلورسانس، حداقل یک نوبت در هر چرخه تکثیر ثبت می شوند. کاربر قادر است تا میزان تکثیر هر نمونه را در هر چرخه کنترل کرده و میزان تکثیر را در مقایسه با استانداردها، کنترل مثبت و کنترل منفی مشاهده کند.
شمارش سلول های T CD4
سلول های CD4 T گلبول های سفید خون هستند که به طور خاص توسط HIV مورد هدف قرار گرفته و از بین می روند. حتی اگر فرد هیچ علائمی نداشته باشد، هنگامی که تعداد سلول های CD4 T به زیر ۲۰۰ سلول کاهش یابد؛ عفونت HIV به سمت ایدز پیشرفت می کند. محدوده طبیعی سلول های CD4 حدود ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ سلول می باشد.
درمان HIV
تشخیص اولیه به معنای آغاز سریعتر درمان می باشد. این امر می تواند احتمال کنترل ویروس را افزایش و خطر ابتلا به بیماری و انتقال ویروس به دیگران را کاهش می دهد. همچنین مصرف سریع دارو ضد HIV (با عنوان درمان برای پیشگیری از ابتلا به HIV بعد از در معرض قرار گیری با ویروس)، ۷۲ ساعت بعد از تماس با ویروس می تواند مانع از ابتلای فرد به عفونت شود. توصیه می شود که فرد هر چه سریعتر این دارو را مصرف نماید.
داروهای ضد رتروویروس برای درمان HIV استفاده می شود. این داروها با متوقف کردن تکثیر ویروس در بدن، امکان ترمیم سیستم ایمنی را فراهم نموده تا از بروز آسیب های بیشتر جلوگیری شود. HIV ممکن است نسبت به یک دارو مقاومت نشان بدهد، اما مصرف ترکیبی از داروهای مختلف به درمان موثر این ویروس کمک می کند. نکته قابل توجه این است که این داروها باید روزانه و طبق دستور پزشک مصرف شوند.
هدف از درمان HIV، به حداقل رساندن میزان این ویروس به مقداری است که در آزمایش تشخیص HIV قابل شناسایی نباشد.
در صورتی که درمان شروع نگردد، سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب می بیند و فرد دچار بیماری های مهلک نظیر سرطان و عفونت های شدید می گردد. اقدامات درمانی موثر و میزان غیر قابل شناسایی ویروس توسط آزمایشات در افراد مبتلا به HIV ، به طور چشمگیری خطر انتقال HIV به دیگران را کاهش می دهد. ورزش و تحرک بدنی، داشتن رژیم غذایی سالم و ترک سیگار و دخانیات و واکسیناسیون سالانه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های جدی همچنین می تواند کمک کننده باشد.
پیشگیری از ابتلا به HIV
تمامی افرادی که رابطه جنسی محافظت نشده دارند و یا از سوزن و سرنگ مشترک استفاده می کنند، در معرض ابتلا به ویروس HIV قرار دارند. راه هایی موثری جهت پیشگیری و یا به حداقل رساندن ابتلا به عفونت HIV وجود دارد که عبارت است از:
استفاد ه از کاندوم در رابطه جنسی
درمان HIV به منظور به حداقل رساندن میزان این ویروس
عدم استفاده از سوزن و یا وسایل تزریقی مشترک مانند سرنگ
انجام آزمایش تشخیص HIV به عنوان آزمایش تعیین سلامت در سنین ۱۳ تا ۶۵ سال
انجام آزمایش تشخیص HIV به طور منظم در هرسال در افراد گروه های پرخطر
منابع:
· https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids
· https://www.webmd.com/hiv-aids/hiv-aids-screening
· http://hivinsite.ucsf.edu
· https://en.wikipedia.org
· https://www.cdc.gov/hiv/testing
