مارکرهای استخوانی (Bone Markers)

استخوان یک بافت زنده است که به طور مرتب در حال تخریب و بازسازی می باشد. عمل تخریب استخوان توسط سلول های استئوکلاست (استخوان خوار) انجام می گیرد و به طور طبیعی این عمل با ساخت استخوان جدید توسط سلول های استئوبلاست (استخوان ساز) متوازن می‌شود. در افراد با اختلالات تخریب استخوان مانند پوکی استخوان، سلول های استخوان‌ ساز از فعالیت و پیشرفت استئوکلاست ها عقب مانده و باعث کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شوند. عمل تخریب و بازسازی استخوان حاصل فعالیت بیوشیمیایی این سلول ها می باشد که از طریق آنزیم ها و پروتئین های مختلف صورت می گیرد. نوع و مقدار مواد حاصله از این فرایند نشان دهنده متابولیسم استخوان در جهت تخریب یا بازسازی آن می باشد که در خون و ادرار قابل ارزیابی و اندازه گیری است.

ارزیابی وضعیت استخوان از راه‌های مختلف مانند بررسی تراکم استخوان، تصاویر رادیولوژی و سنجش مارکرهای بیوشیمیایی استخوان امکان پذیر است. در بین این روش ها سنجش مارکرهای بیوشیمیایی استخوان از حساسیت بسیار بالاتری برخوردار هستند و زودتر از سایر روش‌های فوق، تغییرات را نشان می دهند و بیانگر وضعیت اسکلتی سیستمیک می‌باشند. این آزمایش ها براساس اندازه گیری سطح مارکرهای Turnover استخوانی می باشند. این مارکرهای استخوانی به طور عمده محصول تجزیه کلاژن استخوان و یا آنزیمهای اختصاصی مربوط به استئوکلاست ها و یا استئوبلاست ها هستند که در طی اختلالات استخوانی، سطح خونی و ادراری آنها افزایش می یابد. از این اختلالات می‌توان به استئوپروز یائسگی،‌ هایپر تیروئیدی، هایپر پاراتیروئیدی، مولتیپل میلوما، بیماری پاژت و سرطانهای اولیه و یا ثانویه استخوان اشاره کرد.

این مارکرها کاربرد وسیعی در تشخیص اولیه و بررسی پیشرفت بیماری‌های متابولیک استخوان دارا می باشند. همچنین اندازه گیری این مارکرها در ارزیابی درمان ضد استئوپروز، به خصوص در ماههای اول بعد از شروع درمان مفید می باشد. در حال حاضر تعداد زیادی از این مارکرها شناسایی شده اند.

استئوکلسین، ALP،BSAP، PICP و PINP از مارکرهای ساخت استخوانی می باشند.
پیریدینولین، NTX ،BSP،TR-ACP ، GLA، Beta- CrossLaps (Beta-CTx)، از جمله مارکرهای بازجذب استخوانی هستند.

آزمایشات قابل انجام درآزمایشگاه:

N-MID Osteocalcin
Total PINP (Procollagen)
Beta-CrossLaps/Serum

مارکر استخوانی (Beta-CrossLaps (Beta-CTx

(C- terminal telopeptide of type I collagen) CTX یا Beta-CrossLaps، تلوپپتیدی که از بخش کربوکسی ترمینال منشا گرفته و از فرآورده‌های تخریب کلاژن تیپ I می باشد. CTX به عنوان یک مارکر اختصاصی در سرم برای ارزیابی میزان Turnover استخوان استفاده می شود. این ترکیب از مارکرهای بازجذب استخوانی است و افزایش غلظت آن در سرم و ادرار نشانگر بالا رفتن بازجذب استخوانی (تحلیل استخوانی) در بیمار می باشد.

سطح Beta-CrossLaps درهایپر تیروئیدی، هایپر پاراتیروئیدی، بیماری پاژت، کاهش تراکم استخوان و استئوپروز افزایش می یابد.
سنجش میزان Beta-CrossLaps در ارزیابی نتیجه درمان در بیماران با کاهش تراکم استخوان و استئوپروز مفید می باشد البته اندازه گیری سطح آن قبل از شروع درمان ضروری است.
کاهش ۲۵ درصدر میزان CTX (3 تا ۶ ماه) پس از شروع درمان های ضد تحلیل استخوان بیانگر پاسخ درمانی مناسب می باشد.

مقادیر طبیعی:

آقایان

۳۰-۱۸ ساله: ۸۷۳-۱۵۵ پیکو گرم در میلی لیتر

۵۰-۳۱ ساله: ۶۳۰-۹۳ پیکو گرم در میلی لیتر

۷۰-۵۱ ساله: ۸۳۶-۳۵ پیکو گرم در میلی لیتر

خانم ها

قبل از یائسگی: ۵۷۳-۲۵ پیکو گرم در میلی لیتر

بعد از یائسگی: ۱۰۰۸ – ۱۰۴ پیکو گرم در میلی لیتر

مارکر استخوانی N-MID Osteocalcin

استئوکلسین مهمترین پروتئین غیر کلاژنی در ماتریکس استخوان می باشد که دارای قابلیت اتصال به کلسیم می باشد. این پروتئین توسط استئوبلاست ها تولید شده و به عنوان یکی از مارکرهای ساخت استخوان محسوب می شود. سطح استئوکلسین با میزان Turnover استخوانی در اختلالات متعدد متابولیسم استخوان مانند استئوپروز، نرمی استخوان هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه و ثانویه و بیماری پاژت مرتبط می باشد. به طوری که با افزایش سطح استئوکلسین میزان Turnover استخوانی نیز بالا می رود.

سنجش میزان استئوکلسین در ارزیابی نتیجه درمان در بیماران با کاهش تراکم استخوان، بیماری پاژت، هایپر کلسیمی و استئوپروز مفید می باشد.
میزان استئوکلسین در بیماری هایی نظیر هایپو تیروئیدی، هایپو پاراتیروئیدی و کمبود هورمون رشد کاهش می یابد.
۱۲ ساعت قبل از آزمایش از مصرف مولتی ویتامین ها و مکمل های غذایی حاوی بیوتین و ویتامین B7 خودداری نمایید.
توصیه می شود پس از نمونه گیری، نمونه تا تشکیل لخته در دمای اتاق (۲۶-۲۰ درجه) نگهداری شده و سپس بلافاصله جداسازی سرم صورت گرفته و در فریزر نگهداری شود.

مقادیر طبیعی:

کودکان

۹-۵ ساله: ۱۴۲-۴۷ نانو گرم در میلی لیتر

۱۳-۱۰ ساله: ۱۶۷-۴۹ نانو گرم در میلی لیتر

آقایان

۱۷-۱۴ ساله: ۲۰۳-۲۶ نانوگرم در میلی لیتر

بالغین: ۳۸-۹ نانو گرم در میلی لیتر

خانم ها

۱۷-۱۴ ساله: ۸۵-۱۴ نانوگرم در میلی لیتر

بالغین: ۳۲-۸ نانو گرم در میلی لیتر

مارکر استخوانی (Total PINP (Procollagen

کلاژن تایپ I بیشترین نوع کلاژن در استخوان می باشد که توسط استئوبلاست‌ها و به شکل پروکلاژن ساخته می شود. پروکلاژن دارای دو ‌پروپپتید ‌N ترمینال (PINP) و C ترمینال (PICP) می‌باشد. این پروپپتیدها قبل از شکل گیری کلاژن توسط پروتئیناز اختصاصی جدا شده و در‌ جریان خون یافت می شوند. غلظت این پروپپتیدها انعکاسی از میزان ساخت کلاژن تایپ I است. اگرچه این پروپپتیدها از بافت‌های دیگر نظیر پوست، رگ ها و تاندون ها نیز آزاد می‌شوند ولی به‌علت turnover بالای استخوان، بخش عمده‌ی آنها درجریان خون از استخوان منشا می گیرد.

PINP حساس ترین مارکر ساخت استخوان می باشد.
سنجش میزان PINP در ارزیابی نتیجه درمان های ضد تحلیل استخوان و آنابولیک در بیماران با استئوپروز مفید می باشد.
توصیه می شود قبل از شروع درمان آزمایش سنجش PINP انجام شود و بعد از گذشت ۶-۳ ماه از درمان آزمایش دوباره انجام گردد. تغییر میزان حداقل ۲۱ درصد نسبت به سطح اولیه PINP، نشانگر پاسخ درمانی مناسب می باشد.
میزان PINP نباید به عنوان یک آزمایش غربالگری استئوپروز در جمعیت کل استفاده شود.
میزان PINP در طی روز تغییر می کند برای مثال سطح آن در شب بیشتر می باشد. بنابراین در آزمایشات دوره ای که انجام می دهید سعی نمایید در یک زمان از روز باشد.
در بیماران با اختلال شدید کبدی ممکن است کبد قادر به پاکسازی PINP از جریان خون نباشد و این امر منجر به افزایش کاذب سطح PINP گردد.

مقادیر طبیعی:

بالغین

آقایان:

۲۲-۸۷ میکروگرم در لیتر

خانم ها:

قبل از یائسگی: ۸۳-۱۹ میکروگرم در لیتر

بعد از یائسگی: ۹۶-۱۶ میکروگرم در لیتر

سنجش مارکرهای استخوانی در آزمایشگاه پاتوبیولوژی پاستور با استفاده از روش الکتروکمی لومینسانس ((ECL در اسرع وقت انجام می شود.

مطالب برگزیده:

HENRY’S Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods 22 nd EDITION Richard A. McPherson, MD -2011
http://www.mayomedicallaboratories.com
https://fa.wikipedia.org

عزيزاني که ساکن اهواز هستند ميتوانند از آزمايشگاه پاستور اهواز با بهترين امکانات و تکنولوژي روز، جهت هر نوع آزمايشي استفاده نمايند.

با تشکر مديريت سايت آزمايشگاه اهواز – پاستور