سرطان و راههای پیشگیری
سرطان یک اصطلاح عمومی برای گروه بزرگی از بیماریها است که می تواند بر روی هر قسمتی از بدن تأثیر بگذارد. یکی از ویژگیهای مهم سرطان، تولید سریع سلولهای غیر طبیعی است که فراتر از مرزهای معمول آنها رشد می کنند و می توانند به قسمتهای مجاور بدن حمله کنند و در اندامهای دیگر منتشر شوند (متاستاز). متاستازها عامل اصلی مرگ ناشی از سرطان هستند.
سرطان دومین عامل مرگ و میر در سراسر جهان است و منجر به مرگ ۹٫۶ میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ شده است. به طوری کلی حدود یک مرگ از ۶ مرگ و میر در سراسر جهان به دلیل سرطان رخ می دهد.
تقریباً ۷۰ درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان در کشورهای کم درآمد و متوسط رخ می دهد.
حدود یک سوم از مرگ و میرهای ناشی از سرطان به دلیل عواملی مانند چاقی ، مصرف کم میوه و سبزیجات ، عدم فعالیت بدنی ، مصرف دخانیات و مصرف الکل روی می دهد.
مصرف دخانیات مهمترین عامل خطر ایجاد سرطان است و حدود ۲۲ درصد مرگ و میر ناشی از سرطان را شامل می شود.
عفونتهای ایجاد سرطان مانند هپاتیت و ویروس پاپیلوما انسانی (HPV) ، حدود ۲۵ درصد موارد سرطان در کشورهای کم درآمد و متوسط را بر عهده دارند.
شایع ترین سرطان ها در سال ۲۰۱۸ به ترتیب سرطان ریه، سینه، کولورکتال (روده بزرگ و مقعد)، پروستات، سرطان پوست (غیر ملانوما) و معده می باشند. همچنین شایعترین علل مرگ و میر ناشی از سرطان در سرطانهای ریه، کولورکتال، معده ، کبد و سینه وجود دارند.
عوامل ایجاد سرطان
سرطان از تبدیل سلولهای طبیعی به سلولهای توموری در یک فرآیند چند مرحله ای ایجاد می شود و به طور معمول از یک ضایعه پیش سرطانی به یک تومور بدخیم پیشرفت می کند. این تغییرات نتیجه تعامل بین عوامل ژنتیکی فرد و سه دسته از عوامل خارجی می باشند. این عوامل عبارتند از:
- عوامل سرطان زای فیزیکی مانند اشعه ماوراء بنفش و یونیزان
- مواد سرطان زای شیمیایی مانند آزبست، اجزای موجود در دود دخانیات، آفلاتوکسین (یک آلاینده مواد غذایی) و آرسنیک (یک آلاینده آب آشامیدنی).
- عوامل سرطان زای بیولوژیکی مانند عفونت ویروس های خاص، باکتری ها یا انگل ها.
پیری یکی دیگر از عوامل اساسی در ایجاد سرطان است. بروز سرطان با افزایش سن به طرز چشمگیری افزایش می یابد. احتمال می رود ایجاد خطرات برای سرطان های خاص با بالا رفتن سن افزایش یابد. افزایش این خطرات با مکانیسم های ترمیم سلولی که با بزرگتر شدن فرد، کمتر مؤثر هستند، همراه
می باشد.
عوامل خطر سرطان
مصرف دخانیات، مصرف الکل، رژیم غذایی ناسالم و عدم تحرک جسمی مهمترین عوامل خطر سرطان در سراسر جهان می باشند. همچنین این ۴ عامل از عوامل خطر مشترک برای سایر بیماریهای غیر واگیر نیز هستند.
بعضی از عفونتهای مزمن عوامل خطر سرطان بوده و اهمیت عمده ای در کشورهای کم درآمد و متوسط دارد. حدود ۱۵ درصد از سرطانهای تشخیص داده شده در سال ۲۰۱۲ به عفونتهای سرطان زا از جمله هلیکوباکتر پیلوری، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ، ویروس هپاتیتB ، ویروس هپاتیت C و اپشتن بار ویروس اختصاص داده شده است.
ویروس هپاتیت B و C و برخی از انواع HPV به ترتیب خطر ابتلا به سرطان کبد و گردن رحم را افزایش می دهد. همچنین عفونت با HIV خطر ابتلا به سرطان هایی مانند سرطان دهانه رحم را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
در حال حاضر می توان با جلوگیری از عوامل خطر و اجرای راهبردهای پیشگیری، از بروز ۳۰ تا ۵۰ درصد از سرطانها پیشگیری نمود. میزان سرطان را همچنین از طریق تشخیص زودرس سرطان و کنترل بیمارانی که مبتلا به سرطان هستند، می توان کاهش داد. بسیاری از سرطانها در صورت تشخیص زود هنگام و درمان مناسب، شانس درمان بالایی دارند.
اصلاح عوامل خطر و پرهیز از آنها
اصلاح یا اجتناب از عوامل خطر اصلی می تواند میزان سرطان را به طور قابل توجهی کاهش دهد. این عوامل خطرزا شامل موارد زیر است:
- مصرف دخانیات
- اضافه وزن یا چاقی
- رژیم غذایی ناسالم با مصرف میوه و سبزیجات کم
- عدم فعالیت بدنی
- مصرف الکل
- عفونت به پاپیلوما ویروس انسانی از طریق تماس جنسی
- عفونت ناشی از هپاتیت یا سایر بیماری های سرطان زا
- پرتوهای یونیزان و ماوراء بنفش
- آلودگی هوای شهرها
- گازهای داخل خانه ناشی از استفاده خانگی سوختهای جامد.
راههای پیشگیری از سرطان
- اجتناب زیاد از عوامل خطر ذکر شده در بالا.
- واکسن در برابر ویروس پاپیلومای انسانی و هپاتیت
- کنترل خطرات شغلی؛ شامل کاهش قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش وکاهش قرار گرفتن در معرض اشعه یونیزان (تصویربرداری تشخیصی حرفه ای یا پزشکی).
شایان ذکر است واکسیناسیون در برابر ویروس های پاپیلومای انسانی و هپاتیت B می تواند هر سال از ۱ میلیون مورد سرطان جلوگیری کند.
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer, 12 September 2018
سایر مطالب
