دستورالعمل تجهیزات آزمایشگاه
۱- تنوع وتعداد تجهيزات در آزمايشگاه
تجهيزات موجود در آزمايشگاه بايد کاملا متناسب با فهرست انواع آزمايش هايي که درآزمايشگاه انجام مي شود و حجم کاری در آزمايشگاه باشد و چنانچه آماده سازي يا ارسال نمونه براي انجام آزمايش در آزمايشگاه ارجاع (آزمايشگاهی که نمونه جهت انجام آزمايش به آنجا ارسال
می گردد)، نياز به تجهيزات خاصي داشته باشد باید فراهم گردد. به عبارتی مشخصات تجهيزات و اجزاء آن بايد با اهداف و نيازهاي از پيش تعريف شده در آزمايشگاه مطابقت داشته باشد.
۲ – خريد تجهيزات
الف) هنگام انتخاب و خريد تجهيزات بايد به تائيديه هاي معتبرکارکردی (تاييديه های معتبرخارجی يا تاييديه آزمايشگاه رفرانس) و گواهي های مربوط به ايمني تجهيز توجه گردد.
ب) ملاک انتخاب تامين کنندگان (فروشندگان) تجهيزات، باید مشخص باشد و خريد تجهيزات از تامين کنندگانی انجام شود که قانونا به ثبت رسيده و قبلا مورد ارزيابی قرار گرفته اند.
ملاک انتخاب تامين کنندگان به عنوان مثال می تواند كيفيت كالاي عرضه شده، به روز بودن تكنولوژي، خدمات مناسب بعد از فروش، حسن سابقه، دارا بودن تاييديه آزمايشگاه رفرانس، در دسترس بودن، توانمندی علمی شرکت پشتيبان، شرايط تحويل يا بسته بندی مناسب و نحوه همکاری مالی و… باشد.
۳- نصب و محل استقرار تجهيزات
الزامات و فضاي مورد نياز براي نصب دستگاه، شامل شرايط محيطي مورد نياز در محل نصب (از نظر دما، رطوبت، نور، تهويه، گرد و غبار، ارتعاش و غيره) شرايط فني و امکانات جانبی مورد نياز (منبع الکتريسيته، آب، گاز، فاضلاب و غيره) و شرايط ايمني (تشعشعات، پسماند، الکتريسيته و غيره) براساس توصيه های سازنده، بايد به دقت رعايت گردد.
۴– اطمينان از صحت عملکرد تجهيزات
بعد از خريد و نصب دستگاه و قبل از شروع بکارگيری، صحت عملکرد دستگاه بايد با استفاده ازکنترل هاي مناسب يا روش های درج شده در بروشور تجهيزات، مورد ارزيابی قرارگيرد. بديهی است اين اقدام به شکل دوره ای بصورت فعاليت های کنترل و نگهداری تجهيزات و همچنين پس از هر بار تعميردستگاه، بايد انجام شود.
۵ – کاربری تجهيزات
مهارت فني مورد نيازجهت کار با دستگاه ها باید مشخص گردد. تعيين فرد يا افراد مجاز به کار با دستگاه- سيستم و آموزش کامل افراد مجاز، شامل آموزش نحوه کارکرد، کنترل و نگهداری، نحوه تدوين مدارک و نگهداری سوابق مربوطه و… .بايد صورت پذيرد.
۶ – مستندات مربوط به تجهيزات
در هر آزمايشگاه مستندات زير در ارتباط با تجهيزات فني بايد موجود باشد:
الف) فهرست تجهيزات موجود در آزمايشگاه
آزمايشگاه باید فهرستي از تجهيزات موجود با ثبت محل استقرار هر يک، داشته باشد. در اين فهرست مي توانيم جهت سهولت رديابي، به هر تجهيز شماره يا کد شناسايي بدهيم. اين فهرست بايد به روز بوده و چنانچه تجهيزي خريداري و يا از سرويس خارج گردد باید در آن ثبت شود.
ب) سوابق مربوط به خريدتجهيزات
درخواست خريد، فاکتور فروش، سوابق ارزيابی و تاييد کيفيت دستگاه قبل از استفاده درآزمايشگاه و سوابق مربوط به آموزش کارکنان برای کاربری دستگاه
پ) شناسنامه تجهيزات
به منظور شناسايی هر تجهيز و معمولا در يک برگ تهيه مي شود و حاوي اطلاعات مربوط به مشخصات دستگاه، کاربران ويژه (در موارد مقتضي )، تاريخ خريد و تاريخ شروع به کار دستگاه در آزمايشگاه، وضعيت دستگاه در هنگام خريد (نو، مستعمل، بازسازي شده)، چگونگي تماس با شرکت سازنده يا پشتيبان و ساير توضيحات لازم مي باشد.
شناسنامه تجهيزات بايد تا مدت زماني که از تجهيز در آزمايشگاه استفاده مي گردد، حفظ شود.
ت) دستورالعمل فني تجهيزات
اين دستورالعمل براي هر يک از تجهيزات بطور جداگانه و با استفاده از دستورالعمل سازنده که همراه دستگاه مي باشد و همچنين مراجع علمي معتبر تهيه مي گردد و حاوي کليه اطلاعات ضروري مربوط به دستگاه و نحوه کاربرد آن مي باشد.
اين اطلاعات عبارتند از:
- چگونگي کاربري: شرح مرحله به مرحله نحوه کار با دستگاه
- نحوه کنترل و نگهداري: کليه اقداماتی که به اين منظور بايد انجام شود، فواصل نگهداري (روزانه، هفتگي، ماهانه و… ) و پارامتر هاي مورد ارزيابي در نگهداري (مثلا دما ، حجم ، فشار، دور در دقيقه و…)
- مراحل اقداماتي که در صورت نياز به تعمير بايد انجام گيرد
- ملاحظات ايمني جهت کار با دستگاه
دستورالعمل فني تجهيزات بايد تا مدت زماني که از تجهيز در آزمايشگاه استفاده مي شود، حفظ گردد.
ث) log Book
دفترچه يا برگه ای که در کنار هر تجهيز قرار می گيرد و اطلاعات مربوط به هر بار استفاده از دستگاه، شامل نام کاربر تاريخ و ساعت استفاده از دستگاه، وضعيت دستگاه در شروع و خاتمه کار را مشخص می نمايد.
ج) سوابق مربوط به کنترل و نگهداري تجهيزات
کليه اقدامات پيشگيرانه که به شکل ادواري (روزانه، هفتگي، ماهيانه …) جهت کنترل، نگهداري و سرويس تجهيز در داخل آزمايشگاه انجام
مي شود بايد ثبت و مستند گردد. جهت ثبت اقدامات انجام شده و نتايج بدست آمده، مي توانيم دفتري را اختصاص دهيم يا جهت سهولت فرم مخصوصي را به دلخواه طراحي نماييم. در هر حال اطلاعات زير حتما بايد ثبت گردد:
- نام و محل استقرار دستگاه ( وکد شناسايي در صورت کدگذاري دستگاه ها)
- فاکتور مورد کنترل ( مانند دما ، حجم ، فشار ، دور در دقيقه و…)
- زمان و فواصل انجام کار
- نتايج حاصله
- در صورت وجود اشکال، اقدامات اصلاحي انجام شده ( اين اقدامات ممکن است تنظيم و يا تعميردستگاه باشد)
- فرد مسئول
چ) سوابق مربوط به سرويس يا تعمير تجهيزات
هربارکه اقدامي در خارج از آزمايشگاه جهت پيشگيری از خرابی (سرويس دستگاه ) و همچنين تعمير دستگاه پس از خراب شدن آن، انجام مي شود بايد مکتوب و مستندگردد و در پوشه يا فايل مربوط به آن دستگاه نگهداری شود. جهت سهولت ثبت اقدامات انجام گرفته مي توان فرمي را به دلخواه طراحي نمود. طراحي اين فرم نيز اختياري است ولي بايد حداقل حاوي اطلاعات ذيل باشد:
نام و محل استقرار دستگاه ( وکد شناسايي در صورت کدگذاري دستگاه ها)
تاريخ خروج از کار و تاريخ سرويس يا تعمير
مسئول و نحوه ضدعفوني دستگاه قبل از سرويس يا تعميرتا در هنگام سرويس يا تعمير هيچگونه احتمال آلودگي براي تعميرکار وجود نداشته باشد. جهت انجام اين کار مي توان از محلول هاي تجاري آماده استفاده نمود. در صورت عدم دسترسي به اين محلول ها، مي توان از الکل ۷۰ درصد استفاده نمود که به تجهيزات آسيب نمي رساند.
شرح تنظيمات يا تعميرات انجام شده (که بطور معمول در فاکتور ارائه شده يا برگه الصاق شده به فاکتور، توسط شرکت پشتيبان درج مي گردد)
مسئول و نحوه تائيد فني دستگاه پس از سرويس يا تعمير و قبل از ورود به جريان کار (حداقل شامل آزمايش بر روي کنترل هاي تجاري و ارزيابي نتيجه مورد انتظار)