تکی : Post

تومور مارکرها (Tumor markers)

مواد بیوشیمیایی که با بدخیمی تومور در ارتباط هستند و قابل اندازه‌گیری می باشند. این مواد توسط سلول‌های تومور یا توسط بدن در پاسخ به سلول‌های تومور ساخته می‌شوند. به عبارتی تومور مارکر ماده موجود در خون، ادرار و یا در بعضی از بافت های بدن است که در صورت ابتلا به بیماری سرطان می‌تواند افزایش یابد. هر چند افزایش سطح تومورمارکرهای مختلف می‌تواند نشان‌دهنده سرطان باشد با این حال بعضی از آن ها در شرایط غیر سرطانی هم دیده می شوند و در نتیجه برای سرطان تشخیصی نمی باشند. تومور مارکرها انواع گوناگونی دارند. بعضی فقط در یک نوع از سرطان دیده می شوند و گروهی دیگر ممکن است در انواع مختلفی از سرطان ها یافت شوند. افزایش میزان تومور مارکرها به تنهایی برای تشخیص سرطان کافی نیستند بلکه همراهی آن ها با انجام اعمال تخصصی نظیر ماموگرافی٫ سونوگرافی٫ سی‌تی‌اسکن می‌توانند یک آزمون تشخیصی محسوب گردند. هر چند که آزمون تشخیصی تعیین کننده باید با بافت‌برداری یا بیوپسی انجام گیرد. با این حال از تومورمارکرها می توان برای غربالگری و تشخیص زود هنگام سرطان، تعیین میزان پیشرفت٫ نظارت بر درمان و یا تشخیص بازگشت سرطان استفاده نمود.

آزمایشات قابل انجام:

• CEA (ECL)
• CA 19-9 (ECL)
• CA 15-3 (ECL)
• CA-125 (ECL)
• AFP (ECL)
• Beta HCG (ECL)
• Serum free-Beta-hCG
• Free PSA (ECL)
• Total PSA (ECL)

آنتی ژن کارسینو امبریونیک ((Carcinoembryonic (CEA))

این تومور مارکر برای تعیین شدت بیماری و پیش آگهی در مبتلایان به سرطان و در کنترل بیماری و درمان (به ویژه سرطان مربوط به دستگاه گوارش و پستان) کاربرد دارد. CEA پروتئینی است که به طور طبیعی در بافت گوارشی جنین ساخته می شود. در هنگام تولد سطح سرمی آن غیر قابل اندازه گیری می باشد. CEA در افراد مبتلا به انواع کارسینوماها (مانند پستان، لوزالمعده، معده، ریه، تخمدان و کبدی – صفراوی) سارکوما ها و حتی بسیاری از بیماری های خوش خیم (مانند بیماری های کبدی، کولیت اولسراتیو، دیورتیکولیت و سیروز) افزایش می یابد. به همین دلیل CEA آزمایش غربالگری مناسبی برای تشخیص سرطان کولورکتال در جمعیت کل نمی باشد و استفاده آن محدود به تعیین پیش آگهی و کنترل پاسخ به درمان ضد نئوپلاستیک بیمار مبتلا به سرطان کولورکتال است.

• سطح CEA در سرطان مربوط به دستگاه گوارش، پستان، لوزالمعده، معده و کبدی – صفراوی افزایش می یابد.
• افرادی که سابقه طولانی کشیدن سیگار دارند سطح بالایی از CEA را دارا می باشند.
• سطح ابتدایی قبل از درمان CEA، یک شاخص اندازه ی تومور و پیش آگهی آن است.
• کاهش شدید سطح CEA نسبت به قبل از عمل نشان دهنده ریشه کنی کامل تومور می باشد.
• CEA را می توان در مایعات بدن غیر از خون (نظیرمایع جنب، CSF و صفاق) هم تشخیص داد و حضور آن در مایعات نشان دهنده متاستاز است.
• مقدار طبیعی آن کمتر از ۵ نانو گرم در میلی لیتر است.
• نیاز به ناشتایی نمی باشد.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

آنتی ژن سرطانی  Cancer Antigen 19-9 (CA19-9)) CA19-9))   

آنتی ژن سرطانی CA19-9  یک آنتی ژن سطحی کربوهیدراتی است که برای شناسایی مبتلایان به سرطان لوزالمعده و کبدی –صفراوی و ارزیابی پاسخ به درمان استفاده می شود . حدود ۷۰ درصد مبتلایان به کارسینومای پانکراس و ۶۵ درصد مبتلایان به سرطان کبدی –صفراوی سطوح بالایی از این آنتی ژن را دارا می باشند. افزایش ملایم سطح این تومورمارکر در سرطان کولورکتال، ریه و معده، بیماری های روماتوئید، سیروز، پانکراتیت،کوله سیستیت، هپاتیت، بیماری های التهابی روده و سنگ های صفراوی وجود دارد. به دلیل کمبود حساسیت و اختصاصیت CA19-9، این آزمایش برای غربالگری تومورهای لوزالمعده ای- صفراوی در جمعیت کل استفاده نمی شود.آنتی ژن سرطانی CA19-9 برای تایید تشخیص تومورهای لوزالمعده یا کبدی –صفراوی و برای کنترل پاسخ بیماران به درمان استفاده می شود.

• اندازه گیری توام آنتی ژن سرطانی CA19-9 و CEA در پیگیری بیماران مبتلا به سرطان معده مفید می باشد.
• مقدار طبیعی آن < U/mL 37 می باشد.
• نیاز به ناشتایی نمی باشد.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

آنتی ژن سرطانی  Cancer Antigen 15-3 (CA15-3)) CA15-3))  

این تومورمارکر برای کنترل پاسخ بیماران به درمان سرطان متاستاتیک پستان استفاده می شود. بیماری های خوش خیم پستان و سرطان ریه، لوزالمعده، تخمدان، پروستات، سیروز، هپاتیت و کولون موجب افزایش سطح این آنتی ژن می شوند. ۸۰ درصد افراد مبتلا به سرطان متاستاتیک سطح آنتی ژن سرطانی

CA15-3 بالایی دارند. استفاده از این آنتی ژن به عنوان آزمایش غربالگری در سرطان های پستان اولیه محدود می باشد.

• این آنتی ژن برای بررسی پاسخ بیماران به درمان سرطان متاستاتیک پستان مفید می باشد.
• در بیمارانی که علائم و سایر نتایج آزمایش های آن ها نشان دهنده ی عود بیماری است، افزایش در این تومورمارکر تشخیص عود سرطان پستان را تایید می کند.
• این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
• مقدار طبیعی آن < U/mLه۳۱ می باشد.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

آنتی ژن سرطانی CA_۱۲۵ ((Cancer Antigen 125)) CA_۱۲۵ ))

این تومورمارکر برای تشخیص و تعیین شدت بیماری و پاسخ به درمان در سرطان تخمدان کاربرد دارد. CAه۱۲۵- شاخص دقیقی برای تومورهای اپیتلیال غیر موسینی تخمدان می باشد و در بیش از ۸۰ درصد زنان مبتلا به سرطان تخمدان افزایش می یابد. این آنتی ژن درسرطان لوزالمعده، کولون، ریه، صفاق و پستان و همچنین بیماری های سیروز، پانکراتیت، پریتونیت، اندومتریوز و بیماری های التهابی لگن افزایش پیدا می کند. به دلیل اختصاصیت کم این آزمایش، آزمایش غربالگری مناسبی برای جمعیت عمومی بدون علامت نمی باشد.

• این آزمایش درتشخیص و تعیین شدت بیماری و پاسخ به درمان در سرطان تخمدان کاربرد دارد.
• این آزمایش در غربالگری زنان در معرض خطر بالا که سابقه خانوادگی سرطان تخمدان دارند، استفاده می شود.
• در بیمارانی که به درمان پاسخ می دهند،آزمایش های متوالی کاهشی پیشرونده در سطح CAه۱۲۵- را نشان می دهند.
• CAه۱۲۵- شاخص تعیین بهبودی پس از درمان افراد مبتلا به سرطان تخمدان می باشد.
• کشیدن سیگار می تواند موجب افزایش کاذب سطح CAه۱۲۵- شود.
• این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
• مقدار طبیعی آن U/mLه۳۵ -۰ می باشد.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

آلفا- فیتوپروتئین ((Alpha Fetoprotein(AFP))

آلفافیتوپروتئین پروتئین اصلی است که در دوران جنینی توسط کیسه زرده و کبد جنین تولید می شود. اندازه گیری سطح سرمی آلفا فیتوپروتئین در مادران حامله بخشی از آزمایشهای غربالگری است و از آن مي‌توان جهت تشخيص برخی بيماري‌ها و ناهنجاریهای جنین استفاده کرد.

آلفافیتوپروتئین بطور معمول در خون مردان سالم و زنان غير باردار يافت نمي‌شود و یا ميزان آن بسيار اندک است . اما در سرطان های کبد، سلول زایا، معده، کولون، ریه، پستان و لنفوم همچنین در سیروز کبد و هپاتیت سطح آن افزایش می یابد. در ۹۰ درصد بیماران مبتلا به هپاتوما سطوح بالای AFP دیده می شود. این تومور مارکر همچنین برای بررسی پاسخ به درمان ضد نئوپلاسمی استفاده می گردد.

• این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

آنتی ژن اختصاصی پروستات ((Prostatic Specific Antigen (PSA))

PSA پروتئینی است که به طور عمده توسط سلول‌ها در پروستات تولید می‌شود. بیشتر PSA به داخل مایع منی رها می‌شود، اما مقدار کمی ازآن نیز به درون جریان خون رها می‌گردد. PSA به دو شکل آزاد و کمپلکس (متصل به یک پروتئین) درخون وجود دارد. به طور معمول همه مردان مقدار کمی از PSA را در خون دارا می باشند. افزایش مقدار PSA ممکن است نشانه وجود مشکلی در غده پروستات باشد، اما قطعا به معنی سرطان پروستات نیست. این آزمایش برای غربالگری تشخیص اولیه سرطان پروستات صورت می گیرد و در صورتی که با معاینه رکتال همراه شود حدود ۹۰ درصد موارد سرطان های بالینی قابل تشخیص خواهند بود.

• افزایش چشمگیر سطح PSA با سرطان پروستات مرتبط می باشد.
• در بیش از ۸۰ درصد مردان مبتلا به سرطان پروستات سطح PSA بیشتر از ۴ نانوگرم در میلی لیتر است. اما همیشه سطح بالای ۴ نانوگرم در میلی لیتر با سرطان همراه نیست.
• حساسیت و اختصاصیت PSA نسبت به سایر شاخص های توموری پروستات نظیر اسید فسفاتاز پروستاتی بیشتر است.
• PSA آزمایشی حساس برای کنترل پاسخ به درمان و عود تومور بعد از درمان می باشد.
• آزمایش PSA همراه با معاینه انگشتی رکتال حساسیت بیشتری برای تشخیص دارد.
• افزایش سرعت تغییر سطح PSA شک به سرطان را افزایش می دهد.
• عفونت اخیر مجرای ادراری، سن و هیپرپلازی خوش خیم پروستات از عوامل افزایش سطح PSA می باشد.
• انزال طی ۲۴ ساعت قبل از آزمایش با فازایش سطح PSA همراه است.
• هنگامی که پزشک آزمایش‌PSA درخواست می‌کند، به PSA تام اشاره دارد. مجموع‌PSA آزاد وPSA کمپلکس، ‌PSA تام نام دارد.
• در بیماری های خوش خیم پروستات، PSA آزاد بیشتری نسبت به نوع کمپلکس وجود دارد.
• این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
• مقدار طبیعی آن < ng/mLه۴ می باشد. اما این مقدار با افزایش سن تغییر می کند.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

گنادوتروپین جفتی انسانی ((Human Chorionic Gonadotropin (HCG))

گنادوتروپین جفتی انسان در دوران حاملگی، توسط سلولهای سینسیشیوتروفوبلاست (Syncytiotrophoblast) جفت تولید می شود. این هورمون اولین بار حدود ۱۱ روز پس از لقاح در خون و بین ۱۲ تا ۱۴ روز پس از لقاح در ادرار قابل اندازه گیری است. به طور طبیعی مقدار HCG هر ۴۸ ساعت دوبرابر می‌شود . سطح این هورمون در هفته‌های ۸ تا۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می‌یابد. HCGحدود دو هفته پس از زایمان طبیعی، در سرم ناپدید شده و قابل تشخیص نمی‌باشد. هورمون HCG ساختار گلیکو پروتئینی دارد و از دو زنجیره آلفا و بتا تشکیل شده است. زنجیره آلفای هورمون HCG از نظر ساختمانی با هورمونهای LH ، FSH و TSH مشابه است، اما زنجیره بتای آن ساختار منحصر بفردی دارد، به همین دلیل اساس آزمایشهای سرولوژی تعیین حاملگی، جستجوی زنجیره بتای هورمون HCG در ادرار می‌باشد.

• این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
• مقادیر پایین HCG ممکن است به دلیل اشتباه در تعیین سن بارداری، حاملگی خارج رحمی و سقط جنین باشد.
• مقادیر بالا HCG ممکن است به دلیل اشتباه در تعیین سن بارداری، حاملگی مولار و چند قلویی باشد.
• مقادیر بیش از حد طبیعی HCG در افرادی که باردارنیستند، نشانگر بدخیمی های نئوپلاسمی به ویژه تومور سلول‌های زایا نظیر تومور بیضه و کارسینوم تخمدان می باشد. در چنین مواقعی اندازه گیری HCG به عنوان یک تومور مارکر در ارزیابی پاسخ بیمار به درمان مفید خواهد بود.
• سنجش این تومور مارکر در آزمایشگاه پاستور با روش ECL می باشد که در حال حاضر دقیق ترین روش سنجش است.

منابع برگزیده:

• HENRY’S Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods 22 nd EDITION Richard A. McPherson, MD -2011
• Mosby’s Manual of Diagnostic and Laboratory Tests, 4th Edition By Kathleen Deska Pagana, PhD, RN and Timothy J. Pagana, MD, FACS

عزيزاني که ساکن اهواز هستند ميتوانند از آزمايشگاه پاستور اهواز با بهترين امکانات و تکنولوژي روز، جهت هر نوع آزمايشي استفاده نمايند.

با تشکر مديريت سايت آزمايشگاه اهواز – پاستور