حصبه یا تب تیفوئید

حصبه یا تب تیفوئید بیماری عفونی است که در اثر باکتری سالمونلا تیفی ایجاد می شود. این بیماری از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و از طریق آب و موادغذایی آلوده انتشار می یابد.

بیماری حصبه به شدت واگیردار می باشد و از طریق مدفوع و به ندرت ادرار فرد آلوده قابل انتقال است. در صورتیکه فرد سالم از آب آشامیدنی آلوده به مدفوع و یا ادرار فرد مبتلا به حصبه تغذیه نماید، احتمال ابتلای وی به حصبه بسیار بالا می باشد.

باکتری از راه دهان وارد دستگاه گوارش شده و سپس درسراسر بدن نظیر غدد لنفاوی، طحال و کبد پخش می گردد. این بیماری معمولا با تب شدید (۳۹ تا ۴۰ درجه)، ضعف بدنی، سرفه، بی اشتهایی، سردرد، درد شکمی، و اسهال یا یبوست همراه می باشد. همچنین بعضی از بیماران جوش های قرمز رنگی در ناحیه شکم و گردن تجربه می کنند. در صورتی که اقدامات مناسب درمانی برای این بیماری انجام نشود، می تواند موجب بروز عوارض متعدد و یا حتی مرگ شود.

هر سال حدود ۱۱ میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری حصبه مبتلا می شوند که بیش از ۱۱۶۰۰۰ مرگ و میر به دنبال دارد.

بیماری حصبه در مناطقی از دنیا که بهداشت بسیار پایینی دارند و یا از آب آشامیدنی سالم برخوردار نمی باشند، بیش از سایر نقاط متداول می باشد. در گذشته این بیماری در شهرهای ایالات متحده و اروپا به شدت گسترش پیدا کرده بود اما با ظهور آنتی بیوتیک ها و بهبود بهداشت و درمان، این بیماری در کشورهای صنعتی کنترل شد. به طوری که در بعضی از کشورهای صنعتی نظیر آمریکا، کانادا، غرب اروپا، استرالیا و ژاپن این بیماری ریشه کن شده است. اما در مقابل خطر ابتلا به این بیماری در شرق و جنوب شرق آسیا، آفریقا، حوزه کارائیب و بخش مرکزی و جنوبی آمریکا بسیار بالا می باشد. در حال حاضر برای میلیون ها نفر از کسانی که با درآمد پایین و متوسط در این مناطق زندگی می کنند، حصبه و بیماری های مرتبط با آن خطر واقعی محسوب می شوند. اغلب این بیماری در میان کودکان و نوجوانان آسیا و کشورهای جنوب صحرای آفریقا روی می دهد. کودکان به دلیل کامل نشدن سیستم ایمنی بدنشان، بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به حصبه قرار دارند.

در حالیکه مبارزه با بیماری حصبه از گذشته وجود داشته اما در حال حاضر عوامل جدیدی نظیر افزایش مقاومت دارویی، شهرنشینی و تغییرات اقلیمی ضرورت پیشگیری بهتر و کنترل بیماری حصبه را افزایش داده است. این عوامل با محدود کردن گزینه های درمانی آنتی بیوتیک و ایجاد تمایل به گسترش در میان نواحی پرجمعیت در شهرها و همچنین سیستم های آب و فاضلاب نامناسب منجر به افزایش بالقوه بیماری حصبه در جهان می شوند.

را ه های پیشگیری ابتلا به بیماری حصبه

انتخاب دقیق و هوشمندانه نوشیدنی ها و مواد غذایی در طول سفر از اهمیت بالایی برخوردار است. به دلیل اینکه واکسن هایی که برای پیشگیری از ابتلا به حصبه استفاده می شوند، صد در صد عملکرد موثری ندارند. اجتناب از مصرف غذاهای مشکوک می تواند شما را از ابتلا به بیماری حصبه مصون نگه دارد.

هنگامی که به یک کشور خارجی سفر می نمایید، به یاد داشته باشید که مواد غذایی را بجوشانید، بپزید و یا پوست بکنید. در غیر اینصورت از مصرف آنها خودداری نمایید.
در صورتیکه قصد نوشیدن آب دارید، آنرا به صورت بطری هایی در بسته تهیه نموده و یا پیش از مصرف به مدت یک دقیقه بجوشانید. بطری های تصفیه شده از بطری های تصفیه نشده ایمن تر هستند.
نوشیدنی ها را بدون یخ سفارش دهید. زیرا ممکن است یخ ها با آب جوشیده نشده و یا تصفیه نشده تهیه شده باشند. از مصرف یخمک و بستنی های یخی که با آب آلوده تهیه شده اند، خودداری نمایید.
غذاهایی که به طور کامل مغز پخت شده اند و به صورت داغ سرو می شوند را استفاده نمایید.
از مصرف میوه ها با پوست اجتناب نمایید. مصرف سبزیجاتی مانند کاهو که به درستی شستشو نشده اند، می تواند عاملی برای ابتلا به حصبه باشد.
اگر می خواهید میوه و سبزیجات تازه مصرف نمایید، ابتدا دستان خود را شسته و سپس با دقت پوست آنها را جدا نمایید.
از خریدن غذا و نوشیدنی هایی که توسط دست فروشان عرضه می شوند، خودداری نمایید.

واکسیناسیون حصبه

برای انجام واکسیناسیون حصبه باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید. پزشک متخصص توصیه می نماید واکسن این بیماری حداقل ۱ تا ۲ هفته پیش از سفر به مناطقی که بیماری حصبه درآنجا شیوع بالایی دارد، دریافت گردد. با وجود آنکه این واکسن ها نمی توانند فرد را به طور صد درصد از ابتلا به حصبه مصون نگه دارند، ولی برای برخی افراد به شدت توصیه می شوند. واکسن جدید حصبه نقش مهمی در توقف چرخه انتقال و اطمینان از محافظت کودکان در برابر بیماری حصبه ایفا می کند. در نظر داشته باشید، مصرف آنتی بیوتیک ها نمی تواند از ابتلای شما به این بیماری پیشگیری نماید و تنها جنبه درمانی دارد.

به طور معمول دو نوع واکسن به منظور محافظت بدن در برابر حصبه وجود دارد. واکسن تزریقی که یک بار و دوهفته قبل از سفر باید تزریق گردد. حداقل سن برای تزریق این واکسن ۲ سالگی بوده و این واکسن هردو سال یکبار باید تجدید گردد. واکسن نوع دوم به صورت ۴ کپسول خوراکی بوده که طی ۴ روز و یک هفته قبل از سفر مصرف می گردد. حداقل سن برای استفاده این واکسن ۶ سالگی بوده و این واکسن هر ۵ سال یکبار باید تجدید شود.

تشخیص حصبه

تشخیص دقیق حصبه برای اطمینان از درمان مناسب در بیمارانی که در معرض این بیماری قرار گرفته اند، ضروری می باشد. در حال حاضر تشخیص حصبه با توجه به ماهیت بیماری و همچنین ابزارهای تشخیصی موجود، دارای چالش های زیادی می باشد. علائم حصبه شبیه بسیاری از بیماری ها نظیر مالاریا، پنومونی، آنفلوآنزا و سایر بیماری های تب دار است. این امر منجر به خطاهای مکرر در تشخیص می گردد. لذا وجود آزمایشات تشخیصی دقیق و سریع ضروری به نظر می رسد.

آزمایش هایی که برای تشخیص حصبه مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل کشت خون، کشت ادرار ، کشت مغز استخوان و آزمایشهای سرمی (ویدال) و کشت مدفوع می باشند.

آزمایش ویدال برای تشخیص سرولوژی بیماری حصبه (Typhoid) و شبه حصبه (Paratyphoid) می باشد. به طور معمول این آزمایش در طی یک روز کاری قابل انجام می باشد.

باسیل های تیفوئید و پاراتیفوئید را می توان قبل از اینکه تست ویدال مثبت شود به ترتیب از خون، مدفوع و سپس ادرار جدا کرد. بتدریج که تیتر آنتی بادی بالا می رود کشت های مثبت میکروب نیز کمتر می شود در صورتی که چهار هفته بعد از ورود میکروب به بدن ۹۰ تا ۹۵ درصد بیماران آزمایش ویدال آنها مثبت خواهد شد.

بر طبق بیانیه سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تشخیص قطعی حصبه مستلزم جداسازی باکتری سالمونلا تیفی از طریق کشت خون یا مغز استخوان است. نمونه گیری مغز استخوان ممکن است دردناک و زمان بر باشد. بنابراین تنها زمانی که نتیجه سایر آزمایش ها غیر واضح باشد، این تست آزمایش برای تشخیص قطعی حصبه پیشنهاد می گردد.

بهترین زمان برای آزمایش، روزهای اولیه عفونت است؛ در دوره کمون احتمال می رود بالاترین میزان باکتری در خون قبل ازبروز علائم بالینی وجود داشته باشد.

در صورتی که آزمایشگاه مجهز به امکانات کشت میکروبی وجود داشته باشد، ۴۰ تا ۶۰ درصد از بیماری های حصبه حتی زمانی که تعداد باکتری های داخل خون بسیار کم می باشند، به طور دقیق قابل جستجو هستند.

در روش های کشت معمول استفاده آنتی بیوتیک ها قبل از انجام آزمایش و همچنین میزان حجم خون مورد نیاز برای آزمایش بر میزان صحت کشت خون تأثیر می گذارد. علاوه بر این، مدت زمان طولانی آماده شدن نتایج چند روز پس از نمونه گیری، فواید استفاده از این روش را برای تصمیم گیری سریع در مورد درمان این بیماری محدود می نماید.

شایان ذکر است در حال حاضر وجود تجهیزات و دستگاه های پیشرفته بخش میکروب شناسی در آزمایشگاه پاستور اهواز این معایب را مرتفع ساخته است، به طوری که دستگاه کشت خون و مایعات استریل بدن Bact- Alert3dدر ۳ تا ۴ ساعت عفونت خون را شناسایی می کند. بدون اینکه نیاز به قطع آنتی بیوتیک توسط بیمار باشد و میزان حجم خون مورد استفاده برای کشت خون در کودکان و بزرگسالان متفاوت می باشد. همچنین با استفاده از دستگاه فوق پیشرفته VITEK 2 Compact ، آنتی بیوگرام کمی و دقیق طی ۲ تا ۴ ساعت انجام می گردد. به این ترتیب نتایج کشت و آنتی بیوگرام برای تشخیص و درمان این بیماری در حداقل زمان ممکن مهیا می شود.

درمان بیماری حصبه

آنتی بیوتیک های مناسب که در دهه ۱۹۴۰ برای اولین بار در دسترس قرار گرفتند، تنها راه موثر برای درمان حصبه هستند. با این حال، این بیماری بوسیله باکتری هایی که به سرعت در حال رشد هستند و در برابر این داروها مقاوم می باشند، ایجاد می شود. میزان بیماری حصبه مقاوم به آنتی بیوتیک های موجود، درکل جهان در حال افزایش است. با وجود ارتقا آنتی بیوتیک های جدید برای درمان موثر بیماری حصبه، مقاومت در برابر این آنتی بیوتیک ها بسیار شایع است. این امر، به ویژه در کشورهای کم درآمد و متوسط که در آن ها تشخیص دقیق و درمان مناسب دشوار است، قابل مشاهده می باشد و منجر به ظهور نوعی بیماری حصبه مقاوم به دارو می شود.

با وجود افزایش مقاومت باکتری ها به داروهای حصبه، اقدامات پیشگیری کننده نظیر واکسن ها و رعایت بهداشت آب و دفع فاضلاب ضروری به نظر می رسد. استفاده مناسب و صحیح آنتی بیوتیک ها می تواند درپیشگیری از مقاومت دارویی کمک کننده باشد.

منابع:

http://www.coalitionagainsttyphoid.org/prevent-treat/typhoid-diagnostics
https://www.nhs.uk/conditions/typhoid-fever
https://www.cdc.gov/typhoid-fever/prevention

حصبه یا تب تیفوئید