اثر ويروس كروناي عامل کووید-۱۹ بر مغز و سیستم عصبی
اثر ويروس كروناي عامل کووید-۱۹ بر مغز و سیستم عصبی
به گزارشی از سایت آزمایشگاه پاستور آزمایشگاه در اهواز
ويروس كروناي جدیدSARS-CoV-2 -عامل بیماری کرونا (کووید-۱۹)- یکی از ویروس های اصلی است که در درجه اول سیستم تنفسی انسان را هدف قرار می دهد و منجر به بیماری تنفسی شدید می شود. این ویروس با سرعت زیادی در سراسر جهان رو به گسترش می باشد.
اخیرا گمانه زنی هایی وجود دارد مبنی بر اینکه سیستم عصبی مرکزی (CNS) ممکن است در طول عفونت با این ویروس درگیر شود و سبب بروز و يا تشديد نارسایی تنفسی شود. با توجه به اینکه پروتئین ACE2 در سیستم عصبی مرکزی به میزان زیادی وجود دارد، گزارشات زیادی از تمایل ویروس SARS-CoV-2 به سیستم عصبی مرکزی و قابلیت تهاجم عصبی این ویروس وجود دارد که نیازمند شناسایی عوارض احتمالی در سیستم عصبی مرکزی طی مدت ابتلا به بیماری کووید-۱۹ می باشد.
علائم عفونت کووید-۱۹به طور معمول پس از یک دوره حدود پنج روز ظاهر می شود. شایع ترین علائم این بیماری تب، سرفه، خستگی، سردرد و تنگی نفس هستند. در موارد شدید، بیماران ممکن است دچار ذات الریه (عفونت شدید ریه) ، سندرم ديسترس (زجر) تنفسی حاد ، مشکلات حاد قلبی و نارسایی چندین عضو در بدن شوند.
عفونت های ناشي از ويروس كرونا همچنین با علائم عصبی نظیرتشنج همراه تب، تغییر وضعیت روانی و آنسفالیت همراه می باشد. پس از عفونت بینی، ویروس کرونا از طریق پیاز بویایی وارد سیستم عصبی می شود و باعث التهاب و دمیلینه شدن رشته هاي عصبي (آسیب و تخریب غلاف میلین اطراف رشته های عصبی) می شود.
گزارشات حاکی از آن است، در تعداد قابل توجهی از بیماران که از بیماری شدید رنج می برند، درگیری سیستم اعصاب مرکزی و تظاهرات عصبی وجود دارد.
مکانیسم احتمالی تظاهرات عصبی بیماری کووید-۱۹
ویروس عامل بیماری کووید-۱۹ ممکن است با ترشح سایتوکین ها، گردش ویروس در بدن یا تهاجم مستقیم ویروس از طریق گیرنده های متعدد ACE2 در اپی تلیوم بویایی باعث تظاهرات عصبی شود. اختلال بویایی ممکن است در اثر آسیب اپی تلیوم بویایی ایجاد شود. اعتقاد بر این است، تب بر اثر سایتوکین ها یا اختلال عملکرد هیپوتالاموس بوجود می آید. همچنین تشنج ممکن است به علت افزایش بیش از حد سایتوکاین ها، شدت بیماری یا درگیری پارانشیم مغز؛ به ویژه لوب گیجگاهی میانی ایجاد شود.
علاوه بر این وضعیت روانی تغییر یافته ممکن است نتیجه نارسایی اندام های متعدد، عفونت شدید یا درگیری قسمتی از ساقه مغز باشد. همچنین سردرد در اثر تحریک مایع مننژ ایجاد می شود. البته باید خاطر نشان ساخت این بررسی ها محدود به اطلاعات فعلی و گزارش های محدود است. کرونا از طریق آزمایش حلقی کرونا قابل تشخیص است.
تظاهرات عصبی بیماری کووید-۱۹
مطالعات انجام شده حاکی از وجود علائم عصبی در بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹می باشد. این تظاهرات بر اساس علائم آنها به چندین گروه نظیر علائم غیر اختصاصی، علائم اختصاصی، اختلال هوشیاری و مشکلات عضلات اسکلتی تقسیم می شوند. مطالعه ای که علائم عصبی در بیماران مبتلا به کووید- ۱۹ را مورد بررسی قرار داده، بیماری سیستم عصبی را با شیوع ۴/۳۶ درصد در۲۱۴ بیمار نشان می دهد.
بیشتر علائم عصبی در مراحل اولیه بیماری رخ داده است. سردرد، سرگیجه با یا بدون حالت تهوع، بیماری مغزی- عروقی، اختلال هوشیاری و مشکلات عضلانی از تظاهرات عصبی هستند که در این مطالعات گزارش شده است.
تظاهرات عصبی غیر اختصاصی
تظاهرات اولیه بیماری کووید-۱۹به طور معمول علائم تنفسی هستند. با این حال ، پزشکان علائم عصبی را در زمان تشخیص به عنوان یکی از علامت های اولیه مشخص نموده اند. علائم غیر اختصاصی هنگامی که به تنهايي بروز یافته باشند، ممکن است تشخیص را با مشکل مواجه کنند.
بعد از درد عضلانی، سردرد یکی از شایع ترین علائم عصبی در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ می باشد. بیست و یک مطالعه سردرد را با شیوع ۳٫۵ تا ۳۴ درصد در میان بیماران با کووید-۱۹ گزارش کرده اند. به طور کلی شیوع سردرد ۱۰٫۹ درصد در جمعیت ۶۴۸۶ نفر از ۲۱ مطالعه انجام شده، بوده است. بازنگری مطالعات گذشته نشان می دهد سردرد در طی تشدید بیماری در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ شایعترین علامت می باشد.
در مطالعه ای دیگر، سرگيجه با ۱۶٫۸ درصد از شايع ترين تظاهرات سيستم عصبي مركزي و به دنبال آن سردرد با ۱۳٫۱ درصد بود. سرگیجه و سردرد اغلب در بیماری اولیه به عنوان علائم معمولی ابتلا به بیماری کووید-۱۹مشاهده می شود. سرگیجه در ۶ مطالعه با شیوع کلی ۸ تا ۷۷ درصد در بین ۱۰۸۸ نفر گزارش شده است.
حالت تهوع با یا بدون استفراغ در ۱۳ مطالعه با شیوع از ۱٫۲۵ تا ۸٫۷ درصد گزارش شده است. به طور کلی شیوع کلی حالت تهوع با یا بدون استفراغ ۴٫۶ درصد می باشد.
مطالعات متعددي در طی دوره شیوع بیماری کووید-۱۹ انجام شده است. با این حال از روشهای پیشرفته تصویربرداری و تشخیصی مانند تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) و الکتروآنسفالوگرافی (EEG) اجتناب شده یا استفاده از آنها منوط به داشتن علائم خاص یک بیماری نظیر خونریزی یا تشنج بوده است. از این رو ، تشخیص منشأ علائم عصبی، چه به صورت مستقیم از طریق ویروس و چه بطور غیرمستقیم ازطریق آسیب سایر اعضای بدن ، مانند تظاهرات دستگاه گوارش ، دشوار است.
تظاهرات عصبی اختصاصی
اختلال در بو و طعم یا اختلال بینایی، ضعف اندام ها، بیماری مغزی- عروقی حاد و تشنج از علائم عصبی اختصاصی بیماری کووید-۱۹ می باشند.
در دو مطالعه بیماری حاد مغزی- عروقی (CVD) با شیوع ۴٫۴ درصد در بین ۴۳۵ نفر گزارش شده است. مدت زمان متوسط اولین علائم عفونت تا شروع ناگهانی فلج نیمی از بدن ۹ تا ۱۰ روز بود. شایع ترین نوع علائم سکته مغزی ایسکمیک با شیوع ۸۴٫۶ درصد و پس از آن ترومبوز وریدی- مغزی با ۷٫۷ درصد و سکته مغزی با ۷٫۷ درصد بود. هجوم بیماری حاد مغزی- عروقی به احتمال زیاد در افراد با سن بالاتر، بیماری شدید و سابقه بیماریهای زمینه ای مانند فشار خون بالا و دیابت قندی اتفاق می افتد. این مطالعه همچنین نشانگرهای مختلف التهابی مانند افزایش سطح گلبولهای سفید ، پروتئین واکنشگر C و D-dimers را در بیماران مبتلا به سکته مغزی نشان داد.
اختلال هوشیاری
به طور کلی شیوع اختلال هوشیاری در۲۸۴۸ نفر ۳٫۸ درصد بود. در مطالعه ای دیگر اختلال هوشیاری (به طور متوسط ۸ روز) نسبت به سایر علائم عصبی در بیماران بستری شده در بیمارستان بیشتر گزارش شده است. مطالعات دیگر نشان دادند اختلال هوشیاری با عفونت سیستم عصبی مرکزی به ویروس همراه با آنسفالوپاتی (اختلال و آسیب مغز) و مننژیت/ آنسفالیت مرتبط می باشد.
مطالعه ای در ژاپن نشان داد که اختلال هوشیاری و به دنبال آن تشنج همراه با مننژیت/ آنسفالیت در طی ۹ روز و با شروع علائم اولیه مانند سردرد و تب روی می دهد.
مشکلات عضلات اسکلتی در بیماری کووید-۱۹
به نظر می رسد عفونت با ویروس SARS-CoV-2 بر روی عضلات تأثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکلات عضلات اسکلتی می شود. آسيب عضلاني و درد عضلات به عنوان تظاهرات بیماری کووید-۱۹ در ۲۵ مورد از مجموع ۳۳ مطالعه گزارش شده است و به طور معمول همراه با چند علائم ديگر با شيوع ۲ تا ۵۲ درصد ظاهر مي شود. به طور کلی شیوع کلی مشکلات عضلات اسکلتی ۱۹٫۲ درصد در بین ۶۴۹۸ نفر بوده است.
برخی از بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹، ضعف، درد عضلانی و بالا رفتن سطح کراتین کیناز (CK) را نشان دادند که ممکن است مربوط به التهاب و آسیب عضلات ناشی از عفونت ویروسی باشد. به طور کلی سطح بالای کراتین کیناز (CK) در خون شاخص آسیب عضلانی و پاسخ التهابی تلقی می شود. در بین ۲۵ مطالعه ای که آسیب عضله را به عنوان مظهر بیماری کووید-۱۹ گزارش کرده اند، ۱۶ مطالعه بیماران مبتلا به کووید-۱۹ با سطح سرمی CK بالایی داشته اند.
ویژگی های عصبی در مبتلایان به بیماری شدید کووید-۱۹
در بین ۶۶ مطالعه انجام شده، ۵ مطالعه نشان داده در افرادی که در مرحله شدید بیماری هستند ، علائم عصبی شایعتر می باشد. مائو و همکاران گزارش کردند، در بيماران مبتلا به بيماري شديدتر، احتمال بيشتری وجود دارد علائم سيستم عصبي نظیر اختلال هوشیاری، بیماری حاد مغزی -عروقی و آسیب عضلانی روی دهد. در موارد شدید ، بیماران به احتمال زیاد دچار سردرد حالت تهوع یا استفراغ ، درد وآسیب عضلانی و بیماری حاد مغزی -عروقی می شوند. به دنبال عفونت با SARS-CoV-2 ، بیماران مبتلا به درگیری عصبی به احتمال زیاد نیاز به مداخلات واحد مراقبت های ویژه (ICU) دارند .
مطالعه دیگری یافته های عصبی را بر اساس تاثیر ویروس بر سیستم عصبی مرکزی و محیطی طبقه بندی کرده است. در گروه بیماران با علائم شدید ، علائم سیستم عصبی مرکزی (نظیر سرگیجه ، سردرد ، بیماری مغزی -عروقی) در مقایسه با تظاهرات سیستم عصبی محیطی ۳۰٫۷ به ۸ درصد شایع تر بود.
بیماران مبتلا به بیماری شدید نیز در مقایسه با گروه غیر شدید ۱۷٫۳ درصد به ۱۴٫۵ درصد درد عضلانی را تجربه می کنند. همچنین شش مطالعه گزارش کردند، مشکلات عضلانی در موارد شدید یا در افراد فوت شده شایع تر است. بیماری مغزی- عروقی (CVD) به طور معمول به عنوان یک بیماری اساسی عصبی در بیماران مبتلا به COVID-19 گزارش شده است.
منابع:
• https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fneur.2020.00565/full
• https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fneur.2020.00498/full
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7151535/
